Nguyễn Tiến Đạt
Writer
Bài viết giải thích quá trình phân tích DNA, từ lịch sử phát triển, cách thức hoạt động cho đến những hạn chế. Đây là công cụ pháp y mạnh mẽ nhưng không phải lúc nào cũng hoàn hảo.
Hồ sơ DNA bắt đầu được sử dụng trong hệ thống tư pháp hình sự từ cuối thập niên 1980 và ban đầu gọi là "dấu vân tay DNA". Mặc dù DNA ở con người giống nhau đến 99,9%, nhưng các trình tự DNA không mã hóa lại có những đoạn lặp khác nhau giữa mỗi người. Việc phân tích những đoạn lặp này giúp tạo ra hồ sơ DNA. Kỹ thuật này trở nên phổ biến hơn từ năm 1994, với khả năng phân biệt chính xác hơn nhờ tăng số lượng trình tự lặp được kiểm tra.
Phân tích DNA bắt đầu bằng việc thu thập mẫu từ vật chứng, chẳng hạn như vết máu, tóc, hoặc nước bọt trên một con dao. Tế bào được tinh chế để tách lấy DNA, sau đó đo lường lượng DNA để xác định xem có đủ để phân tích hay không. Với chỉ 500 picogram DNA, tương đương 80 tế bào, đã có thể tạo ra hồ sơ DNA.
Phương pháp này cực kỳ nhạy cảm, nhưng cũng có nhược điểm. Nếu mẫu chứa DNA từ nhiều người (như khi con dao được cầm bởi hai người), hồ sơ DNA có thể bị pha trộn. Mặc dù phần mềm có thể tách các hồ sơ hỗn hợp, nhưng kết quả vẫn có thể không đầy đủ hoặc không chính xác nếu lượng DNA quá ít. Đặc biệt, hiện tượng "chuyển giao gián tiếp" – khi DNA vô tình dính lên vật chứng bởi tiếp xúc gián tiếp – cũng là một yếu tố cần xem xét.
Hồ sơ DNA chỉ cho biết chủ nhân của mẫu có nhiễm sắc thể Y (giới tính nam) hay không, và không cung cấp thông tin về ngoại hình, bệnh tật, hoặc tổ tiên của người đó. Xét nghiệm STR tiêu chuẩn chỉ có thể liên kết với người thân rất gần như cha mẹ, con cái, hoặc anh chị em. Các xét nghiệm phả hệ có thể mở rộng khả năng này nhưng không phải là phương pháp pháp y phổ biến.
Mặc dù vậy, DNA vẫn là công cụ quan trọng giúp xác định nguồn gốc của vật liệu sinh học. Tuy nhiên, việc suy luận cách thức và thời điểm mẫu DNA xuất hiện tại hiện trường phụ thuộc vào các phương pháp điều tra khác.
Hồ sơ DNA bắt đầu được sử dụng trong hệ thống tư pháp hình sự từ cuối thập niên 1980 và ban đầu gọi là "dấu vân tay DNA". Mặc dù DNA ở con người giống nhau đến 99,9%, nhưng các trình tự DNA không mã hóa lại có những đoạn lặp khác nhau giữa mỗi người. Việc phân tích những đoạn lặp này giúp tạo ra hồ sơ DNA. Kỹ thuật này trở nên phổ biến hơn từ năm 1994, với khả năng phân biệt chính xác hơn nhờ tăng số lượng trình tự lặp được kiểm tra.
Phân tích DNA bắt đầu bằng việc thu thập mẫu từ vật chứng, chẳng hạn như vết máu, tóc, hoặc nước bọt trên một con dao. Tế bào được tinh chế để tách lấy DNA, sau đó đo lường lượng DNA để xác định xem có đủ để phân tích hay không. Với chỉ 500 picogram DNA, tương đương 80 tế bào, đã có thể tạo ra hồ sơ DNA.
Phương pháp này cực kỳ nhạy cảm, nhưng cũng có nhược điểm. Nếu mẫu chứa DNA từ nhiều người (như khi con dao được cầm bởi hai người), hồ sơ DNA có thể bị pha trộn. Mặc dù phần mềm có thể tách các hồ sơ hỗn hợp, nhưng kết quả vẫn có thể không đầy đủ hoặc không chính xác nếu lượng DNA quá ít. Đặc biệt, hiện tượng "chuyển giao gián tiếp" – khi DNA vô tình dính lên vật chứng bởi tiếp xúc gián tiếp – cũng là một yếu tố cần xem xét.
Hồ sơ DNA chỉ cho biết chủ nhân của mẫu có nhiễm sắc thể Y (giới tính nam) hay không, và không cung cấp thông tin về ngoại hình, bệnh tật, hoặc tổ tiên của người đó. Xét nghiệm STR tiêu chuẩn chỉ có thể liên kết với người thân rất gần như cha mẹ, con cái, hoặc anh chị em. Các xét nghiệm phả hệ có thể mở rộng khả năng này nhưng không phải là phương pháp pháp y phổ biến.
Mặc dù vậy, DNA vẫn là công cụ quan trọng giúp xác định nguồn gốc của vật liệu sinh học. Tuy nhiên, việc suy luận cách thức và thời điểm mẫu DNA xuất hiện tại hiện trường phụ thuộc vào các phương pháp điều tra khác.
